Szacuje się, że z problemem niepłodności boryka się w Polsce ok. 3 mln osób, co przekłada się na ok. 15-20% całej populacji. Oznacza to, że skala tego zjawiska jest podobna, jak w krajach Europy Zachodniej. Kluczem do wdrożenia skutecznej terapii niepłodności, jest trafne zdiagnozowanie jej podłoża. Niekiedy problemy z poczęciem potomstwa wynikają z przyczyn anatomicznych, schorzeń występujących w innych obszarach organizmu, a oddziałujących na układ rozrodczy, bądź z uwarunkowań psychologicznych. Jednym z diagnozowanych niekiedy powodów uniemożliwiających uzyskanie ciąży, są sygnały płynące z układu odpornościowego obojga bądź jednego z partnerów. Mówi się wówczas o niepłodności immunologicznej.
Niepłodność immunologiczna - czym jest?
W przypadku stwierdzenia niepłodności immunologicznej, diagnoza wskazuje, że źródłem niepowodzeń w poczęciu potomstwa, jest układ odpornościowy obojga bądź jednego z partnerów. Występujące wówczas zaburzenia i nieprawidłowości wywołują patologiczne reakcje blokujące możliwość skutecznego zapłodnienia. Dodatkowo, błędne sygnały wysyłane przez układ odpornościowy mogą stać się przyczyną samoistnych, nawykowych poronień na wczesnym etapie ciąży. Zaburzenia immunologiczne wpływające na zdolności rozrodcze osób pragnących zostać rodzicami, dzieli się na dwie grupy:
Zaburzenia autoimmunologiczne - wyróżnia się je w przypadku, w którym układ odpornościowy kobiety atakuje jej własne komórki jajowe poprzez produkcję zwalczających je przeciwciał. Zaburzenia autoimmunologiczne odpowiadają za około 90% przypadków niepłodności immunologicznej, a wśród nich występują przeciwciała przeciwjądrowe - ANA, antyfosfolipidowe - APL oraz przeciwciała przeciwjajnikowe - AOA.
Zaburzenia alloimmunologiczne - nieprawidłowości te leżą u podstaw około 10% wszystkich przypadków niepłodności wynikającej z zaburzeń układu odpornościowego. Mogą przejawiać się w postaci zwalczania przez układ odpornościowy kobiety męskich komórek rozrodczych, a także samych zarodków. Dodatkowo plemniki bądź ich części rozpoznawane są jako wrogie, a przeciwciała zaczynają je zwalczać. Zaburzenia alloimmunologiczne mogą występować także w układzie odpornościowym mężczyzny, który wytwarza przeciwciała atakujące i zwalczające plemniki bądź inne składowe ejakulatu.
Immunologiczne przyczyny niepłodności - diagnoza
Celem zdiagnozowania, czy za niepowodzenia w skutecznym zapłodnieniu, bądź nawykowe poronienia na wczesnym etapie ciąży odpowiedzialne są zaburzenia immunologiczne, należy wykonać cały zestaw badań u kobiety i jedno kluczowe badanie u mężczyzny. Chodzi tu o przeprowadzenie u niego testu z krwi lub nasienia pod kątem występowania przeciwciał antyplemnikowych ASA. W przypadku pacjentki zakres badań w kierunku produkowania przez jej układ odpornościowy określonych przeciwciał, jest zdecydowanie szerszy. W diagnostyce niepłodności immunologicznej u kobiet zleca się analizy w kierunku:
- przeciwciał przeciwjądrowych ANA2;
- przeciwciał przeciwko TPO - tyreoperoksydazie;
- przeciwciał przeciwko TG - tyreoglobulinie;
- przeciwciał antyplemnikowych - ASA;
- antykoagulantu tocznia - LAC;
- autoprzeciwciał przeciw kardiolipinie - IgM, IgG;
- przeciwciał przeciwko B2-glikoproteinie I.
W diagnozowaniu niepłodności immunologicznej wykonuje się również test cytotoksyczności komórek NK (ang. natural killer-cells), które odgrywają ważną rolę w trakcie procesu implantacji zapłodnionej komórki jajowej w ścianie macicy. Dodatkowo, zlecane jest także badanie immunofenotypu w kierunku analizy komórek systemu odpornościowego, które mogłyby podnosić ryzyko samoistnych, nawracających poronień poprzez zbyt dużą aktywność komórkową.
Niepłodność immunologiczna a in vitro - jakie szanse?
Test cytotoksyczności komórek NK, a właściwie uNK, jest jednym ze standardowych badań wykonywanych w diagnostyce niepłodności immunologicznej. Okazuje się bowiem, że zbyt duża liczba tych komórek i ich wzmożona aktywność może przyczyniać się do nawracających niepowodzeń w próbach zapłodnienia pozaustrojowego in vitro. W momencie precyzyjnego określenia podłoża niepłodności immunologicznej należy wdrożyć odpowiednie leczenie celem zminimalizowania wpływu tych zaburzeń na nieudane próby zapłodnienia IVF. Stosuje się wówczas metody immunostymulacji oraz leczenie immunomodulujące.
Zdiagnozowanie niepłodności immunologicznej nie oznacza bynajmniej braku szans na zajście w ciążę, a tym bardziej na skuteczne zapłodnienie in vitro. Wdrożenie odpowiedniej terapii opartej o podawanie preparatów zmniejszających odpowiedź immunologiczną układu odpornościowego lub hamujących produkcję nieprawidłowych przeciwciał, daje duże szanse na poczęcie potomstwa naturalnie lub przy wsparciu metod wspomaganego rozrodu. Więcej informacji na temat leczenia niepłodności immunologicznej można znaleźć na przykład tu: https://www.klinikainvicta.pl/nieplodnosc-faq/nieplodnosc-immunologiczna/.
